اسکیزوفرنی چیست ؟ انواع و روش های درمان آن

اسکیزوفرنی نوعی اختلال روانی مزمن است. معمولاً این اختلال به همراه تحریف واقعیت و توهم همراه است. عوامل محیطی، تفکر و رفتار فرد را بشدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری کمتر شایع است و تنها یک درصد از جمعیت جهان به آن مبتلا می‌شوند. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر روانشناس و دکتر روانپزشک مراجعه کنید. اختلال اسکیزوفرنی کاملا متفاوت  از هم گسیختگی شخصیتی (dissociative identity disorder) یا می باشد  (split personality) یاد می‌شود. برخی این دو اختلال را یکسان می پندارند . میزان بروز اختلال  اسکیزوفرنی در زنان و مردان به یک اندازه است و در هر سنی امکان ابتلا به آن وجود دارد.. معمولاً مردان در اواخر دوران نوجوانی و در اوایل دهه ۲۰ این بیماری را تجربه می‌کنند. در حالی که اسکیزوفرنی در زنان معمولاً در اواخر دهه ۲۰ و اوایل دهه ۳۰ ظاهر می‌شود.. برای اطلاع از نشانه‌ها و روش‌های درمان و عوامل به‌وجود آورنده این بیماری با ما همراه شوید.

اسکیزوفرنی در زبان انگلیسی

اسکیزوفرنی وشیزوفرنی   Schizophrenia در واقع یکی هستند و تفاوت آنها تنها بخاطر شکل تلفظ آنهاست .

علائم اسکیزوفرنی

علائم اسکیزوفرنی را می توان به سه گروه علائم اولیه، علائم مثبت و علائم منفی تقسیم نمود.

علائم اولیه

اولین نشانه های این اختلال بیشتر  در سال‌های نوجوانی و اوایل دهه ۲۰ زندگی دیده می شود.به دلیل شرایط خاص دوران بلوغ و تغییر رفتار نوجوانان در این سنین اغلب این نشانه ها طبیعی قلمداد می شود و مورد توجه قرار نمی گیرد. علائم اولیه اسکیزوفرنی عبارت‌اند از: • گوشه گیری • همیشه در حال تغییر دوستان یا گروه های اجتماعی • پایین آمدن سطح تمرکز • اختلال خواب • حساس شدن • عملکرد تحصیلی ضعیف و مشکل در تکمیل و ارسال کار

علائم مثبت

علائم مثبت اسکیزوفرنی شامل رفتارهایی است که معمولاً در افراد سالم دیده نمی شود. بنابراین اعمال این خاصیت بر علائم به معنای مطلوب یا خوشایند بودن آنها نیست. اساساً این بدان معناست که پس از مدتی، این علائم می تواند به علائم اولیه اضافه شود و زندگی و روابط اجتماعی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. علائم مثبت اسکیزوفرنی عبارتند از:

توهم

توهم تجربه ای است که در واقعیت وجود ندارد و ذهن فرد آن را برای او ایجاد می کند. این شامل شنیدن، دیدن، بوییدن، چشیدن، یا به طور کلی احساس چیزهایی است که در واقع وجود ندارند و دیگران نمی توانند آن ها را تجربه کنند. لازم به یادآوری است که توهمات شنیداری و بصری در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی شایع تر است.

هذیان

طبق تحقیقات، اکثر بیماران اسکیزوفرنی مشکل خودفریبی دارند. این به معنای باور باورهای غیرمنطقی و نادرست است. شایع ترین انواع ضعف مرتبط با این بیماری عبارتند از::

• فردی که از اسکیزوفرنی رنج می برد اعتراف می کند که خانواده و دوستانش در تلاش برای آزار و اذیت او هستند.
• فرد مبتلا به اسکیزوفرنی، همه پدیده های طبیعی و رفتار عادی افراد اطراف خود را اشتباه تفسیر می کند، تصور می کند که آنها معنای خاصی دارند و در آن تأمل می کند.
• فردی که از اسکیزوفرنی رنج می برد، معتقد است که فرد بسیار مهمی است و اغلب معتقد است که دارای قدرت های ماوراء طبیعی است.
• فردی که از اسکیزوفرنی رنج می برد فکر می کند تحت کنترل یک فرد یا گروه بیرونی در طول یک حمله هذیانی است. این افراد بر این باورند که تحت تأثیر و تحمیل افکار غریبه ها هستند یا اینکه افکار و عقاید شخصی آنها توسط افراد دزدیده شده است.

اختلالات فکری

داشتن طرز تفکرغیرعادی یا پردازش اطلاعات عادی یکی از ویژگی های افراد مبتلا به این اختلال است. مانند : نداشتن تمرکز، پراکنده گویی ،صحبت های گیج کننده ، استفاده از کلمات و عبارات بی معنیو تکرار بیش از حد جملات.

اختلالات حرکتی

اختلالات حرکتی عبارت از حرکات تکرارشونده، تقلید صدای دیگران، تقلید حرکات بدنی، بی‌قراری، عدم‌ واکنش به اتفاق‌ها و محرک‌های محیطی و ایجاد حالت‌های عجیب در صورت و بدن است که در بیماران شیزوفرنی مشاهده می‌شود. از این جمله می‌توان به مواردی نظیر مانند راه رفتن مکرر و بی هدف در یک منطقه نسبتا کوچک یا در دایره است.

اختلالات رفتاری

از جمله اختلالات رفتاری بیماران شیزوفرنی می‌توان  عصبانیت و پرخاشگری، انجام به دفعات زیادحرکات نکراری  و ثابت ماندن در وضعیتی خاص برای مدتی طولانی را نام برد. ابتلا به این بیماری تمام کارهای  برنامه ریزی شده  فرد را دچار اختلال می‌کند. به این ترتیب، بیمار توانائی  کنترل رفتارها و عکس العمل های خود را ندارد در نتیجه نمی تواند  رابطه درستی با دیگران برقرار کند.

علائم منفی

به دسته‌ای از علائم بیماری شیزوفرنی که ویژگی‌های آن در افراد سالم قابل مشاهده نیست، علائم منفی می‌گویند. برخی از این علائم عبارتند از :

• فقدان احساسات یا کم بودن
• بیحالی
• کم‌حرفی
• بی‌انگیزگی
• نداشتن شوق به زندگی و لذت بردن
• آشفتگی ظاهری و نداشتن بهداشت

علائم شناختی

علائم شناختی اسکیزوفرنی عمدتاً به عدم درک اطلاعات و ناتوانایی در استفاده از آن‌ها، میزان تمرکز یا توجه و عملکرد حافظه فعال مربوط می‌شود. همچنین بسیار مهم است که تشخیص دهیم یک فرد دارای این اختلال است یا طبیعی نیست

مراحل اسکیزوفرنی

مراحل اسکیزوفرنی به سه مرحله اصلی تقسیم می شود..

مرحله مقدماتی:

این وضعیت با ظهور اولین علائم همراه است و عمدتاً در نوجوانی یا جوانی رخ می دهد..

مرحله فعال

در این مرحله علائم اسکیزوفرنی مانند هذیان، توهم، بی نظمی در گفتار و رفتار و موارد دیگر مشهود است.

مرحله باقی‌مانده

مرحله باقیمانده حالتی است که علائم مثبت بیماری مثل توهمات و هذیان های بیمار پایان یافته و با وجود این، برخی از علائم منفی  مانند انزواگرایی و بی تفاوتی همچنان ادامه دارد باقی می مانند و به طور جدی بر تعاملات اجتماعی افراد تأثیر می گذارد

دلایل ابتلا به اسکیزوفرنی

دلیل اصلی ابتلابه اسکیزوفرنی هنوز روشن نیست.با این وجود، درست مانند سرطان و دیابت، این اختلال یک بیماری واقعی است که پایه بیولوژیکی دارد. تحقیقات در مورد این بیماری هنوز ادامه دارد. با وجود این، علل احتمالی اسکیزوفرنی را می توان به شرح زیر فهرست کرد:

ژنتیک یا وراثت:

احتمال دارد این بیماری بطور ارثی  از والدین به فرزندان منتقل شود.

شیمی مغز و مدارهای آن

شاید مغز بیماران مبتلا به این بیماری قادر به کنترل انتقال دهنده های عصبی و تأثیرگذاری بر مدارهای سلول عصبی یا مسیرهایی که بر رفتار و تفکر تأثیر می گذارد، نباشد.

ناهنجاری در ساختار مغز

بر اساس پژوهش های انجام شده، مغز برخی از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ساختار غیر طبیعی دارد. این ممکن است یکی از دلایل این بیماری باشد.

عوامل محیطی

عفونت های ویروسی حاد، برخورد بابعضی سموم ، استفاده از برخی داروها مانند ماری جوانا یا قرار گرفتن در موقعیت های استرس زا می تواند باعث اسکیزوفرنی در افراد دارای این ژن شود. از طرفی این بیماری عمدتا زمانی رخ می دهد که بدن دچار تغییرات هورمونی دوران بلوغ نوجوانی و سالمندی می شود.

چه کسانی بیش از سایرین در معرض ابتلا به اسکیزوفرنی قرار دارند؟

بر اساس تجربیات، هر شخصی از هر نژاد و ملیتی و در هر سنی ممکن است به اسکیزوفرنی مبتلا شود. با این حال، به طور معمول نخستین نشانه‌های این بیماری در سنین نوجوانی یا اوایل دهه ۲۰ زندگی پدیدار می‌شوند. اسکیزوفرنی در زنان و مردان به طور مساوی روی می‌دهد. با این حال، نشانه‌های این اختلال در مردان به‌مراتب سریع‌تر از زنان خود را نشان می‌‌دهند. هر چه علائم زودتر آشکار شوند، شدت بیماری بیش‌تر خواهد شد. تحقیقات نشان داده‌اند، برخی کودکان بالای ۵ سال هم در موارد نادری ممکن است به شیزوفرنی دچار شوند. طبق تجربه، ابتلا به اختلال اسکیزوفرنی  برای هر فردی از هر نژاد یا ملیت و در هر سنی ممکن است . با این حال، معمولا اولین علائم این بیماری در سال های نوجوانی یا اوایل دهه 20 ظاهر می شود. اسکیزوفرنی در مردان و زنان به یک اندازه رخ می دهد. با این حال، علائم این اختلال در مردان بسیار سریعتر از زنان ظاهر می شود. هر چه علائم زودتر ظاهر شوند، بیماری شدیدتر است. تحقیقات نشان داده است که برخی از کودکان بالای 5 سال در موارد نادری به اسکیزوفرنی مبتلا می شوند.

انواع اسکیزوفرنی

انواع اسکیزوفرنی عبارت‌اند از:

پارانوئید (Paranoid)

این نوع اسکیزوفرنی معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود و با توهمات و تردیدها همراه است. به این ترتیب این افراد به ندرت می توانند شغل خود را حفظ کنند، با مردم روابط دوستانه برقرار کنند یا حتی به پزشک مراجعه کنند.   بیشتر بخوانید:درمان خانگی برای استرس چیست؟

هبفرنیک (Hebephrenic)، آشفته، بی نظم یا سازمان‌نیافته

فراد مبتلا به این نوع اسکیزوفرنی معمولا علائمی مانند گیجی در گفتار و رفتار نشان می دهند و احساس انزوا و بی تفاوتی می کنند.

بی‌تفاوت (Undifferentiated)

این نوع اسکیزوفرنی اغلب با علائمی مانند بی تفاوتی، بی توجهی و بی احساسی همراه است و باعث می شود که فرد نسبت به دنیای اطراف و موضوعات مختلف علاقه و شوقی  نشان ندهد و مانند افراد سرد ودل مرده رفتار کند.

باقیمانده (Residual)

مشخصه این نوع اسکیزوفرنی معمولاً هذیان و توهم نیست و اغلب شامل رفتارهایی مانند گوشه گیری، کوتاهی در انجام وظیفه، رفتارنامتداول ، بی توجهی به بهداشت و بهداشت شخصی  و ادراکات ناخواسته است.

کاتاتونیک (Catatonic)

فرد مبتلا به اختلال کاتاتونیک میتوانند علائم مختلفی را تجربه کنند. مثل بی حرکتی به این معنی که فرد نمی تواند حرکت کند، صحبت کند یا به محرک ها پاسخ دهد. با این حال، برخی از افراد مبتلا ممکن است حرکات بیش از حد و رفتار خشن  از خود نشان دهند

روش‌های تشخیص اسکیزوفرنی

پزشک معالج ضمن مشاهده علائم این اختلال، شرح حال بیمار را می گیرد و ممکن است معاینات فیزیکی خاصی را نیز انجام دهد.برای رد علل دیگرمانند مسمومیت با مواد مخدر یا الکل  ،آزمایش خون وبرای ورم یا  تومور مغزی  سی تی اسکن یا ام آر آی مغز هم برای بیمار درخواست می شود. در واقع  هیچ آزمایش اختصاصی برای تشخیص اسکیزوفرنی وجود ندارد. در صورتیکه دلایل جسمی رد شود ،بیماران  ممکن است به روانپزشک یا روانشناس ارجاع داده شوند. این متخصصان اسکیزوفرنی را از طریق مصاحبه و با استفاده از ابزارهای ویژه برای ارزیابی وضعیت روانی و تجزیه و تحلیل گزارش های علائم و خود ارزیابی ها تشخیص می دهند.

روش درمان اسکیزوفرنی

درمان اسکیزوفرنی به معنای کاستن از  علائم شدید بیماری  و کاهش  احتمال عود یا بازگشت نشانه‌ها است. گزینه های درمانی اسکیزوفرنی عبارت‌اند از: درمان دارویی درمان دارویی اسکیزوفرنی شامل تجویزداروهای ضد روان پریشی است و به تسکین ناخوشایندترین علائم مانند توهم، هذیان و اختلالات روانی کمک می کند. برای آگاهی  داروی مناسب باید به پزشک مراجعه کنید یا از طریق خدمات مشاوره آنلاین دکتر یاب با بهترین متخصصان کشور تماس بگیرید. از جمله محبوب ترین گروه های داروهای مناسب برای این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد: • داروهای ضد روان پریشی • داروهای تثبیت‌کننده اخلاق و رفتار • داروهای ضد افسردگی • ترکیب داروهای نامبرده شده نکته ۱ کلوزاپین تنها داروی  تایید شده توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده  (FDA) برای بهبود علائم اسکیزوفرنی کلوزاپین است. این دارو عمدتاً در موارد مقاوم به درمان استفاده می شود و برای کاهش احتمال خودکشی در برخی از بیماران در معرض خطر تجویز می شود. نکته ۲ حتما توجه داشته باشیئ که دارو فقط با دستور پزشک تجویز شود و مصرف آن زیر نظر وی انجام شود

مراقبت‌های ویژه تخصصی (CSC)

مراقبت تخصصی (CSC) یک روش گروهی است که برای درمان اسکیزوفرنی با  ظهور نشانه های اولیه بیماری ، با ترکیبی از درمان‌های مختلف مانند دارو، مشاوره روان‌شناختی، خدمات اجتماعی، اشتغال و آموزش استفاده می‌شود.  در این ارتباط خانواده بیمار تا حد امکان درگیر این درمان هستند. به یاد داشته باشید که درمان زودهنگام تنها راه دستیابی به موفقیت و توانمندسازی بیمار برای داشتن یک زندگی عادی است

درمان روان‌شناختی

بیشتر موارد، دارو فقط می تواند علائم اسکیزوفرنی را کاهش دهد. اما استفاده از روش های درمانی روانشناختی در کاهش مشکلات رفتاری، روانی، اجتماعی و شغلی ناشی از این بیماری موثر خواهد بود. به این ترتیب بیمار می تواند علائم اولیه را شناسایی کرده، علائم را مدیریت کرده و از شدت اختلال جلوگیری کند. انواع مختلفی از درمان روانشناختی وجود دارد که شامل موارد زیر است:

توان‌بخشی

توانبخشی بیشتر  بر مرکزیت پیشرفت  وتسلط مهارت های  اجتماعی، آموزشی و حرفه ای تلاش دارد  دارد و با هدف ایجاد حس استقلال تا حد امکان برای این بیماران استفاده می شود. اصلاح شناختی اصلاح شناختی به معنای استفاده از راهبردهای مناسب برای جبران مشکلات ناشی از پردازش اطلاعات است..

روان‌درمانی

روان درمانی روندی مستمر است که به بیمار کمک می کند وضعیت فعلی خود را بهتر درک کند و مهارت های  رویا روئی با مشکلات و حل آنها را بیاموزد. مشاوره خانوادگی مشاوره خانواده به بستگان بیمار کمک می کند تا نحوه مقابله، اجتناب و کمک را بیاموزند.

بستری کردن

اکثر بیماران اسکیزوفرنی به صورت سرپایی ارزیابی می شوند و با دارو و مشاوره درمان می شونئ. با این حال، برخی از این افراد ممکن است در بیمارستان بستری شوند. این روش اغلب برای بیمارانی استفاده می شود که احتمال دارد به خود یا دیگران آسیب برسانند و قادر به مراقبت از خود در خانه نیستند.

الکتروشوک درمانی (ECT)

در این روش  بیمار بیهوش شده و درهمبن حالت الکترودهایی به پوست سر بیمار وصل کرده و یک شوک الکتریکی خفیف به مغز فرستاده می شود. دوره الکتروشوک درمانی معمولاً شامل دو تا سه جلسه در هفته است و این روند چندین هفته طول می کشد. با استفاده از این تکنیک،  با گذشت زمان خلق و خوی بیمار به تدریج بهتر می شود. شوک الکتریکی کنترل شده می تواند برسیستم عصبی مغز را اثرگذاشته  و در تسکین علائمی مانند افسردگی و اختلال دوقطبی موثر باشد. این روش درمانی معمولاً زمانی تجویز می شود که دارو یا مشاوره به بیمار کمک نکند..

تحریک عمیق مغز (DBS)

پژوهشگران  در حال بررسی تکنیکی  به نام تحریک عمیق مغز (DBS) هستند و انتظار می رود  با کمک این روش  بتوانند با تحریک نقاط مشخصی  از مغز برخی اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی را کنترل کنند.

سؤالات اسکیزوفرنی

آیا افراد مبتلا به شیزوفرنی خطرناک هستند؟

بر خلاف اینکه  در فیلم های سینمایی و یا رمان های معروف افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و بسیاری از اختلالات روانی دیگر به عنوان افراد مخوف و مخاطره آمیز  به نمایش گذاشته می شوند ، این بیماران  معمولاً خشن نیستند و ترجیح می دهند از جامعه و مردم دوری کنند. این افراد تنها زمانی خشونت نشان می دهند که تحت تأثیر الکل یا مواد مخدر باشند یا بر اثر یک عامل بیرونی تهدید یا تحریک شوند. به همان سان خطر آنها تنها متوجه خودشان است زیرا تمایل زیادی به خودکشی دارند..

برای مبتلایان به اسکیزوفرنی چه چشم‌اندازی متصور است؟

با روش های درمانی مناسب، اکثر افراد مبتلا به این بیماری می توانند زندگی مفید و قابل قبولی  داشته باشند. البته این امر عمدتاً به شدت بیماری، روش درمان و طول درمان بستگی دارد. توجه داشته باشید، باید این مسئله را در نظر بگیریم که تحقیقات در زمینه این اختلال و درمان آن در حال انجام است.. بنابراین، تکنیک های جایگزین و موثرتر ممکن است به زودی معرفی شوند. آیا ابتلا به اسکیزوفرنی قابل پیشگیری است؟. روش موثری برای پیشگیری از این بیماری هنوز معرفی نشده است. اما تشخیص زودهنگام و درمان زودهنگام به طور قابل توجهی در کنترل و کاهش احتمال عود بیماری موثر خواهد بود

طول عمر بیماران اسکیزوفرنی چقدر است؟

بر اساس تحقیقات انجام شده، بیماری های روانی، عوارض ناشی از مصرف داروهای مختلف و تمایل به خودکشی می تواند عمر بیماران اسکیزوفرنی را تا 10 سال کاهش دهد.

داروی اسکیزوفرنی چیست؟

تاکنون داروی اختصاصی  برای درمان  این بیماری معرفی نشده است  و اغلب از گروه داروهای  ضد افسردگی، ضد روان پریشی و تثبیت کننده خلق و خو برای درمان این بیناران استفاده شده است .